Η Γλασκώβη δεν ζει απλώς για το ντέρμπι. Ζει μέσα του. Και πολλές φορές, πεθαίνει γι’ αυτό.
Το Old Firm είναι πολλά περισσότερα από ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι. Είναι ένας αιώνιος πολιτισμικός και θρησκευτικός εμφύλιος. Είναι ένα σημείο τομής για δύο κόσμους που ζουν ο ένας δίπλα στον άλλον, αλλά σε παράλληλα σύμπαντα. Από τη μία, η Σέλτικ. Από την άλλη, η Ρέιντζερς. Μεταξύ τους, πάνω από 130 χρόνια συγκρούσεων, μίσους, επεισοδίων, νεκρών. Κι όλα αυτά, όχι απλώς για μία μπάλα.
Η πρώτη σπίθα: θρησκεία και φτώχεια
Η ιστορία ξεκινά πολύ πριν τα πρώτα γκολ. Από τον 17ο αιώνα και τον Τριακονταετή Πόλεμο, η κόντρα Προτεσταντών και Καθολικών άφησε βαθιά χαραγμένο σημάδι σε όλη την Ευρώπη. Το 19ο αιώνα, όταν η Ιρλανδία χτυπήθηκε από τον Μεγάλο Λιμό, κύματα Ιρλανδών Καθολικών κατέφθασαν στη Σκωτία, ψάχνοντας μια νέα αρχή. Η Γλασκώβη, μια βιομηχανική πόλη, έγινε το νέο τους σπίτι – ή μάλλον, το νέο τους καταφύγιο.
Αλλά οι Προτεστάντες Σκωτσέζοι δεν τους υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες. Αντίθετα, τους θεώρησαν απειλή. Ήταν οι “άλλοι”. Οι “εισβολείς”. Το μίσος μεγάλωνε. Κι έτσι, όταν η Σέλτικ ιδρύθηκε το 1887 από Ιρλανδούς καθολικούς με φιλανθρωπικό χαρακτήρα, έγινε σύμβολο. Όχι μόνο μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, αλλά ολόκληρης κοινότητας.
Στον αντίποδα, η Ρέιντζερς, ήδη από το 1872, είχε αποκτήσει βαθιά ριζωμένες σχέσεις με τους Προτεστάντες και τις εργατικές τάξεις. Οι δυο ομάδες αντιπροσώπευαν κάτι πολύ βαθύτερο από σχήματα 4-4-2.
Αξίζει να διαβάσεις
Το ντέρμπι που αιμορραγεί
Δεν είναι λίγες οι φορές που το Old Firm έχει συνοδευτεί από βία, μαχαιρώματα, εμπρησμούς, ακόμα και δολοφονίες. Οι σημαίες στις κερκίδες μιλούν τη δική τους γλώσσα: η Ιρλανδική Τριχρωμία για τη Σέλτικ, η Union Jack για τη Ρέιντζερς. Το γήπεδο μετατρέπεται σε ναρκοπέδιο συναισθημάτων, με κάθε ματς να μοιάζει με μικρογραφία σύρραξης.
Το 1980, ένας τελικός Κυπέλλου μεταξύ των δύο ομάδων κατέληξε σε μαζική συμπλοκή μέσα στο Χάμπντεν Παρκ. Το 1999, διαιτητής δέχτηκε επίθεση στο γήπεδο. Το 2011, πάνω από 200 συλλήψεις έγιναν πριν και μετά από ματς. Δεν μιλάμε απλώς για ένα «καυτό» παιχνίδι. Μιλάμε για μια εκρηκτική κοινωνική έκρηξη.
Μο Τζόνστον: το ρήγμα στον φανατισμό
Το 1989 ήταν χρονιά-ορόσημο. Η Ρέιντζερς υπέγραψε τον καθολικό Μο Τζόνστον, πρώην παίκτη της Σέλτικ. Ήταν η πρώτη φορά που «έσπασε» η άτυπη πολιτική της Ρέιντζερς να έχει μόνο Προτεστάντες παίκτες. Το σοκ ήταν τεράστιο. Οπαδοί έκαψαν κασκόλ, ακύρωσαν διαρκείας, και οι εφημερίδες της εποχής έκαναν λόγο για “προδοσία από κάθε πλευρά”.
Ο Τζόνστον σκόραρε, έδωσε νίκες, μα δεν έγινε ποτέ αποδεκτός. Το ποδόσφαιρο προσπάθησε να ενώσει, αλλά το παρελθόν δεν συγχωρεί εύκολα.
Ο σταυρός του Μπόρουτς και η κατάρα της πίστης
Ο Πολωνός τερματοφύλακας Άρθουρ Μπόρουτς, όταν σταυροκοπήθηκε μπροστά στους οπαδούς της Ρέιντζερς το 2006, έγινε αντικείμενο… αστυνομικής έρευνας. Ναι, το να κάνεις τον σταυρό σου θεωρήθηκε πρόκληση. Το ποδόσφαιρο στη Σκωτία έχει φτάσει σε σημείο που η πίστη είναι σχεδόν έγκλημα. Και παρότι οι διώξεις έπεσαν, το μήνυμα είχε σταλεί: ακόμα και το πιο απλό θρησκευτικό σύμβολο μπορεί να γίνει σπίθα εμπρησμού.
Μία Γλασκώβη, δύο κόσμοι
Η Γλασκώβη παραμένει διχασμένη. Τα παιδιά μεγαλώνουν μαθαίνοντας πρώτα αν είναι Σέλτικ ή Ρέιντζερς, πριν καν πατήσουν σχολείο. Οι οικογένειες διχάζονται, οι γειτονιές κρατούν τις “γραμμές”, ακόμα και οι παμπ ξέρουν ποιον εξυπηρετούν. Το ποδόσφαιρο απλώς ενώνει το φανατισμό με τον πολιτισμό.
Και όμως, μέσα σ’ αυτή την παράνοια, το Old Firm παραμένει ένα από τα σημαντικότερα ντέρμπι του κόσμου. Όχι για την ποιότητα του ποδοσφαίρου – αλλά για την ένταση, τη σημασία, το συμβολισμό. Κάθε ματς είναι ένα νέο επεισόδιο σε μια σειρά που δεν έχει τελικό.
Το Old Firm δεν είναι για όλους. Δεν είναι εύπεπτο, ούτε ασφαλές. Είναι μια ιστορία που ακόμα γράφεται με αίμα και ιδρώτα. Είναι μια πληγή που αρνείται να κλείσει. Αλλά ίσως, στο τέλος της ημέρας, αυτή ακριβώς είναι και η δύναμή του: ότι θυμίζει πόσο εύκολο είναι να μισείς, και πόσο δύσκολο να συμφιλιωθείς.
